ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ

Αρχαίες ελληνικές φράσεις: Μάθε τες και εντυπωσίασε τους πάντες!

Τόσο στο προφορικό όσο και στο γραπτό λόγο παρουσιάζεται η χρήση πανάρχαιων γλωσσικών εκφράσεων. Βέβαια η σημασία αυτών συχνά διαφεύγει από τους νεότερους με αποτέλεσμα τη λανθασμένη διατύπωση τους.  

 

-Μηδέν άγαν: το ρητό αυτό που προέρχεται από επιγραφή στο Μαντείο των Δελφών μας προτρέπει να αποφεύγουμε τις υπερβολές, όπως άλλωστε και το γνωστότατο μέτρον άριστον.

-Σπεύδε βραδέως: αποδίδεται στους πυθαγόρειους φιλοσόφους και σημαίνει πως πρέπει με σταθερά βήματα, με σύνεση και όχι βιαστικά να επιδιώκουμε τους στόχους που έχουμε θέσει.

-Εξ απαλών ονύχων:  Η έκφραση αυτή χρησιμοποιείται συνήθως λάθος. Δε σημαίνει επιφανειακά. Η ορθή ερμηνεία είναι πως γνωρίζω κάτι από πολύ μικρή ηλικία, από τότε που τα νύχια μου ήταν απαλά.

-Από μηχανής Θεός:  είναι ο Θεός της αρχαίας τραγωδία ο οποίος σε μία δύσκολη στιγμή για τον ήρωα και τη πλοκή του μύθου εμφανίζεται με ειδικό μηχάνημα και δίνει λύση. Μεταφορικά δηλώνει κάθε ευνοϊκή παρέμβαση που δίνει λύση σε μία δύσκολη κατάσταση.

-Πνέεις τα μένεα: εξοργίζεσαι.

-Εν τη ρύμη του λόγου:  στη ροή του λόγου.

-Ερήμην  του λόγου:  χωρίς λογική.

-Έπεα πτερόεντα:  κατά λέξη είναι τα φτερωτά λόγια, τα λόγια δηλαδή τα οποία δεν έχουν καμία βαρύτητα.

-Πύρρειος νίκη:  είναι η νίκη που επιτυγχάνεται με ολέθριες απώλειες για το νικητή με αποτέλεσμα να ισοδυναμεί με ήττα. Η έκφραση αυτή πήρε το όνομα της από το βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο ο οποίος πολέμησε εναντίων των Ρωμαίων και τους νίκησε στην Ηράκλεια και το Άσκλο με πολύ βαριές απώλειες για το στράτευμα του και καταστρεπτικά αποτελέσματα για την έκβαση του πολέμου.

-Άρον άρον: είναι προστακτική του ρήματος αίρω (=σηκώνω). Η επανάληψη του τύπου σημαίνει βιαστικά.

-Ενώπιος ενωπίω: θα πει κατά λέξη πρόσωπο με πρόσωπο και είναι έκφραση της Παλαιάς Διαθήκης η οποία δηλώνει την άμεση επικοινωνία του Μωυσή με το Θεό. Η φράση στις μέρες μας έφτασε να σημαίνει την ανοικτή και ξεκάθαρη συζήτηση.

-Φύρδην μίγδην:  χωρίς καμία τάξη.

-Ώδινεν όρος και έτεκε μυν:  δηλαδή “κοιλοπόνεσε το βουνό και γέννησε ποντίκι” χρησιμεύει για τις περιπτώσεις εκείνες τις οποίες εντυπωσιακές προσπάθειες καταλήγουν σε ασήμαντα αποτελέσματα.

-Δώρον άδωρον:  Χρησιμοποιείται για να δείξουμε ότι κάτι είναι ανώφελο.

-Επί τοις μετρητοίς: είναι δοτική πληθυντικού που αποκτά επιρρηματική σημασία, σημαίνει κυριολεκτικά την άμεση καταβολή του αντίτιμου σε χρήμα κατά την αγορά ενός αντικειμένου, το αντίθετο είναι η αγορά επί πιστώσει. Μεταφορικά η έκφραση παίρνω τοις μετρητοίς θα πει ότι παίρνω κάτι σοβαρά υπ’ όψιν μου.

-Σαρδόνιο γέλιο:  είναι κυρίως το χαμόγελο που εκφράζει σαρκασμό, μοχθηρότητα.

-Εν ριπή οφθαλμού:  άμεσα, ακαριαία.

-Έχει άποψη επί παντός επιστητού:   έχει άποψη για τα πάντα. Χρησιμοποιείται με ειρωνική διάθεση για να τονιστεί το σημείο της υπερβολής καθώς επιστητό είναι καθετί που μπορεί να προσεγγίσει ο άνθρωπος μέσω της γνώσης.

-Ειρήσθω εν παρόδω: όταν λέμε αυτή τη φράση εννοούμε ότι θέλουμε συμπληρωματικά να προσθέσουμε κάτι στα προηγούμενα. Χρησιμοποιείται παρενθετικά, μέσα δηλαδή σε κόμματα.

-Διυλίζω τον κώνωπα και καταπίνω την κάμηλον:  η έκφραση αυτή αναφέρεται στους υποκριτές ανθρώπους που καταδικάζουν τα ασήμαντα λάθη και παραβλέπουν ή ακόμη και συγχωρούν βαρύτατα αμαρτήματα. Στο καθημερινό λεξιλόγιο έχει κατ’ επέκταση τη σημασία ότι δίνω έμφαση στα ασήμαντα και παραβλέπω τα σημαντικά.

-Σολομώντεια  λύση:   μέση λύση που ικανοποιεί όλους.

 

Έλενα Θεοδώρου (Α' ΓΕΛ)